Przyłęcki Achacy h. Szreniawa (zm. 1656), stolnik krakowski, potem kasztelan oświęcimski. Był synem Hieronima (zob.) i jego pierwszej żony Barbary z Jordanów.

P. otrzymał staranne wykształcenie; współcześni podkreślali jego biegłość w prawie, wiadomo, iż oprócz łaciny znał języki francuski i niemiecki, jest więc możliwe, że w młodości przebywał za granicą. W r. 1627 był już P. sekretarzem królewskim i podczas sejmu warszawskiego t. r. został wyznaczony przez Zygmunta III w skład komisji do lustracji królewszczyzn w Wielkopolsce. Uczestniczył zapewne jedynie w lustracji woj. kaliskiego i sieradzkiego, przeprowadzonej w l. 1628–9, ponieważ podpisał zestawienie dochodów i kwart, odnoszących się do dóbr tylko w tych województwach. W okresie bezkrólewia 1632 r. podpisał uchwały sejmiku kapturowego woj. krakowskiego, odbytego 15 VII w Warszawie podczas konwokacji; brał udział w przeglądzie pospolitego ruszenia swego województwa pod Kazimierzem i w Krakowie 27–8 VII t. r., uczestniczył następnie w elekcji na króla Władysława Wazy. Natychmiast po elekcji wyjechał do Szwecji, by zawieźć Gustawowi Adolfowi od Władysława IV list (datowany 18 XI 1632) z zaproszeniem na pogrzeb ojca i na koronację. Do misji tej P. został desygnowany przez senatorów i, jak się wydaje, król nie dowierzając P-emu zamierzał słać w ślad za nim drugiego posła. Zaraz jednak po wyjeździe P-ego dowiedziano się o śmierci Gustawa Adolfa i rzecz straciła na wadze. W r. 1636, przed 15 IX, został P. stolnikiem krakowskim. Sejm nadzwycz. z r. 1637 powołał go do komisji «od Węgier i Śląska», w r. n. sejmik krakowski z 7 VI mianował go deputatem do rewizji konstytucji sejmu 1638 r., ponieważ miały one zawierać postanowienia niekorzystne dla woj. krakowskiego. W r. 1642 posłował na sejm z woj. krakowskiego i należał do tych posłów, którzy nie wyrazili zgody na «wdzięczność dla króla», czyli uchwałę o spłacie długów królewskich. Sejm ten powołał go znów na deputata do komisji mającej rozpatrywać spory na pograniczu węgierskim i śląskim. Na sejmiku deputackim 14 IX 1643 podpisał protestację szlachty krakowskiej przeciw komisji warszawskiej, jako naruszającej prawa i przywileje szlachty.

Pod koniec 1643 r. został P. kaszt. oświęcimskim. Na sejmach bywał rzadko, podobnie w radach senatu uczestniczył głównie wtedy, gdy odbywały się one w Krakowie (np. 22 VI 1644), absorbowały go głównie sprawy księstwa oświęcimsko-zatorskiego. Z sejmu 1647 r. po raz kolejny wszedł do komisji w sprawie sporów z Węgrami i Śląskiem, posejmowy sejmik zatorski t. r. mianował go pierwszym komisarzem obrony. We wrześniu t. r. uczestniczył w uroczystościach związanych z pogrzebem królewicza Zygmunta Kazimierza w Krakowie. Władysław IV powołał go wówczas do komisji, która miała rozpatrzyć spór między radą miejską a Uniw. Krak., dotyczący sądownictwa nad studentami, wynikły po tumulcie spowodowanym napaścią studentów na kamienicę różnowiercy Wilhelma Thory (czerwiec). W czasie bezkrólewia 1648 r. był P. (7 VI) na zjeździe komisarzy woj. krakowskiego w Wiśniczu, brał udział w elekcji Jana Kazimierza i podpisał ją wraz z woj. krakowskim i księstwem oświęcimskim. Uczestniczył w sejmie koronacyjnym (1649 r.) i został na nim wyznaczony na rezydenta przy królu na pierwsze półrocze 1650 r. Sejmik zatorski z 26 III 1649 potwierdził P-ego jako komisarza obrony; 6 VIII t. r. wezwał P. szlachtę oświęcimską i zatorską na popis pod Skawinę na 16 VIII. On również zwołał pospolite ruszenie księstwa w czerwcu 1651. W l. 1650–1 był P. komisarzem podatkowym księstwa.

Po ojcu P. odziedziczył Piotrowice, Budziejowice i Wierzbicę, miał nadto m. in. Zembrzyce nad Skawą. Przed 14 III 1640 nabył od Jordanów dobra limanowskie (25 XI 1638 dziedzicami Limanowej byli jeszcze bracia Stanisław i Zbożny Jordanowie) i zaczął nimi energicznie zarządzać. Postarał się o przywilej Władysława IV na 3 jarmarki rocznie w Limanowej i na przeniesienie targu z soboty na poniedziałek. Wydał dwie ordynacje: jedną odnoszącą się do wyrobu piwa, nakazując by mieszczanie robili dobre piwo, drugą do zarządu miasteczka i jego spraw wewnętrznych. Mianował nowego wójta i ławników, nakazując im, aby «sprawiedliwość świętą każdemu czynili nie respektując ani na fawory, ani na rankory żadne». Dbał o porządek i bezpieczeństwo Limanowej i ustanowił w tym celu szczegółowe przepisy. Wprowadził też w miasteczku przymus szkolny. Kazał spisać uczniów, zabraniając mieszczanom pod karą 5 grzywien odrywania ich od nauki «bez wiadomości pańskiej» i to zarówno w zimie, jak i w lecie. W l. 1643–5 uzupełniał P. poprzednie ordynacje, stając się coraz bardziej despotyczny, nie był tak ekspansywny jak jego ojciec. Występował przed sądami grodzkimi, ziemskimi i Trybunałem Kor., ale częściej jako świadek, spraw własnych miał tam mniej. W r. 1642 miał zatarg z dzierżawcą Piotrowic – Lipskim, który chciał uzyskać zmniejszenie czynszu. W l. 1635 i 1639 Trybunał Kor. rozsądzał jego spór z Joachimem Glińskim o pewną sumę pieniężną. Był i sędzią jako deputat do Trybunału Kor. (wg Niesieckiego «nie raz»). Posiadał bibliotekę prawniczą, w której księgi były pięknie oprawione i opatrzone superekslibrisem. Swoje utwory dedykowali mu m. in. Wojciech Sarnowic, Stanisław Puczyński i Krzysztof Parznicki. O względy P-ego zabiegał także księgarz gdański Jerzy Förster; dedykował mu dzieła K. Warszewickiego „De legato et legatione” i S. Starowolskiego „Polonia”, a nadto zamieścił jego portret w serii podobizn wybitnych osobistości polskich. W czasie najazdu szwedzkiego 1655 r. P. został wierny Janowi Kazimierzowi. Opuścił Małopolskę i wyjechał na Spisz. Przebywał w Lewoczy, a potem w Kieżmarku, gdzie zmarł 29 VI 1656. Ciało jego przewieziono do Zembrzyc i pochowano w tamtejszym kościele.

Z zawartego w r. 1638 małżeństwa z Barbarą (zm. 1650), córką Andrzeja Korycińskiego (zob.), zostawił P. syna Pawła i córkę Cecylię, która w r. 1658 poślubiła Jakuba Dąbskiego, chorążego zatorskiego.

Portret sztychowany przez J. Falcka, reprod. w: Portrety i sceny polskie w sztychach Falcka i Hondiusza, Gd. 1955; – Estreicher; Słown. Pracowników Książki Pol.; Niesiecki; Uruski; – Bujak F., Limanowa, Kr. 1902; Czapliński W., Polska a Prusy i Brandenburgia za Władysława IV, Wr. 1947 s. 50, 59; tenże, Senat za Władysława IV, w: Studia Historyczne ku czci S. Kutrzeby, Kr. 1938 I; Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1364–1764, Kr. 1964 I; Morawski S., Arianie polscy, Lw. 1906; Przyboś K., Walaszek A., Reprezentacja sejmowa województwa krakowskiego w XVII w., „Studia Hist.” R. 20: 1977 z. 3; Szelągowski A., Rozkład Rzeszy a Polska za panowania Władysława IV, Kr. 1907 s. 41; Wojs A., Z dziejów limanowskiej szkoły parafialnej, „Mpol. Studia Hist.” R. 2: 1959 z. 2/3; – Akta sejmikowe woj. krak., II; Inwentarze dóbr ziemskich woj. krakowskiego 1576–1700, W. 1956; Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich, Wr. 1967 cz. 1 s. XII–XIV; Michałowski J., Księga pamiętnicza, Kr., 1864; Oświęcim, Diariusz 1643–51; Radziwiłł, Memoriale, III–IV; Vol. leg., III 552, 922, IV 49, 105, 207, 287; – AGAD: Metryka Kor., t. 188 s. 38v.–39; B. Jag.: rkp. 5816 s. 130–131, 461, rkp. 5935 s. 173–176, rkp. 5944 t. II k. 73; Arch. Państw. w Kr. Oddz. na Wawelu: Ter. Crac. 131–136, Dep. 94; B. Kórn.: rkp. 347.

Zofia Trawicka